W zakładzie pracy miała miejsce kontrola prawidłowości i rzetelności obliczania oraz odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Niestety przeprowadzona kontrola wykazała nieprawidłowości, w wyniku których zaniżono stosowne składki o łączną kwotę kilkudziesięciu tysięcy złotych. Pracodawca zastanawia się teraz, kto powinien zapłacić te zaległości do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Czy pracownik powinien partycypować w tym obowiązku zapłaty? Przecież składki na ubezpieczenie obciążają także pracownika.
Przepisy prawa regulujące zasady odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Przed udzieleniem odpowiedzi na te pytania należy przybliżyć obowiązujące w chwili obecnej przepisy prawa pracy regulujące zasady odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zgodnie z art. 4 §pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracodawca jest płatnikiem składek w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z kolei zgodnie z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, a obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych należy do płatnika składek. Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych składki na ubezpieczenia emerytalne pracowników finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek. Zgodnie z art. 16 ust. 1b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych składki na ubezpieczenia rentowe osób, o których mowa w ust. 1 i 1a, finansują z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości 6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek. Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych składki na ubezpieczenie chorobowe pracowników podlegających temu ubezpieczeniu finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni. Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych składki na ubezpieczenie wypadkowe pracowników finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.
Zgodnie z art. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych będących pracownikami obliczają, rozliczają
i przekazują co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w całości płatnicy składek. Płatnicy składek obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Mając powyższe przepisy na uwadze, należy wskazać, iż konsekwencje za nieprawidłowe pobieranie i odprowadzanie składek na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ponosi płatnik, czyli pracodawca, który wypłaca pracownikom wynagrodzenie. Dotyczy to zarówno części składek opłacanych przez pracodawcę, jak i tych, które należy potrącić z wynagrodzenia pracownika. To do obowiązku płatnika składek należy potrącenie z wynagrodzenia pracownika stosownej części składki.
Kto jest zobowiązany do zapłaty zaległych składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych?
Podmiotem zobowiązanym do zapłaty zaległych składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest płatnik tych składek, którym zgodnie z cytowanymi powyżej przepisami jest pracodawca. Wszelkie obowiązki dotyczące obliczania, rozliczania oraz opłacania należnych składek, a także potrącania z dochodów pracowników tych ich części, które są przez nich finansowane, spoczywają bowiem zgodnie z obowiązującymi przepisami jedynie na pracodawcy będącemu płatnikiem składek. Pracownik co prawda podlega ubezpieczeniom, jednakże obowiązujące przepisy nie nakładają na niego żadnych obowiązków w zakresie rozliczania składek odprowadzanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Powyższe zasady mają także zastosowanie w sytuacji, gdy obowiązek zapłaty składek powstał na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydanej w wyniku przeprowadzonej kontroli i dotyczy zaległych składem za okres przeszły.
Pracodawca jako płatnik składek jest zatem zobowiązany do dokonania korekty dokumentacji rozliczeniowej oraz uiszczenia brakującej składki. Obowiązujące przepisy w takiej sytuacji nie uprawniają pracodawcy do żądania od pracowników zwrotu tej części składek, która winna być przez pracowników sfinansowana.
Czy pracodawca może domagać się od pracownika zwrotu opłaconej za niego części składek?
W związku z brakiem przepisów regulujących taką sytuację prawną, należy sięgnąć do orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego wydaną w sprawie o sygn. akt III PZP 6/13 w dniu 05 grudnia 2013 roku płatnik może domagać się od pracowników zwrotu opłaconej za nich części składek, którą powinni sami sfinansować na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. W takim wypadku pracownicy otrzymywali bowiem zawyżoną wypłatę – ich wynagrodzenie nie zostało pomniejszone o stosowną składkę na ubezpieczenie. Stan bezpodstawnego wzbogacenia pojawia się z chwilą zapłaty przez płatnika – pracodawcę – składek w interesie podatnika – pracownika. Jeżeli bezpodstawne wzbogacenie polegało na zaoszczędzeniu określonych wydatków (zapłaty składek), to zobowiązany do zwrotu nie może skutecznie bronić się zarzutem utraty lub zużycia tej korzyści w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Należy jednakże wskazać, iż z uwagi na to, że obowiązek zapłaty przez pracownika na rzecz pracodawcy składki w części obciążającej pracownika nie jest wprost uregulowany w przepisach prawa, ustalenie w zakresie obowiązku tej zapłaty może być każdorazowo przedmiotem rozważań sądu.
