Pod pojęciem „usprawiedliwionych potrzeb” należy rozumieć potrzeby, których zaspokojenie pozwoli zapewnić uprawnionemu prawidłowy rozwój fizyczny oraz duchowy, dostosowany do wieku i zdolności. Nie ma możliwości, aby wskazać pełny katalog usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów. Potrzeby materialne oraz niematerialne kształtują się dla każdej osoby odmiennie i zależą od cech indywidualnych m.in. wieku, stanu zdrowia, nawyków, zainteresowań, wykształcenia oraz zdolności.
Od czego zależy zakres świadczeń alimentacyjnych?
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od dwóch czynników:
1. usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
2. zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Poprzez usprawiedliwione potrzeby, rozumieć należy co do zasady, potrzeby w postaci zapewnienia mieszkania, wyżywienia, odzieży i obuwia, środków higienicznych oraz kosmetyków. Bez wątpienia zakres usprawiedliwionych potrzeb obejmuje koszty leczenia, zarówno jeśli chodzi o leczenie bieżących infekcji jak i leczenie specjalizacyjne, a także opiekę dentystyczną i ortodontyczną. Powyższe uwzględnia wizyty lekarskie, zakup leków i suplementów, koszt niezbędnych badań, zabiegów i operacji oraz rehabilitacji, a także regularnych kontroli w przypadku m.in. chorób przewlekłych.
Jakie są dodatkowe elementy potrzeb usprawiedliwionych?
Obok potrzeb w zakresie koniecznej egzystencji, usprawiedliwione potrzeby obejmują również dodatkowe elementy, uzależnione od cech indywidualnych osoby uprawnionej, związane np. z nauką w szkole i zajęciami dodatkowymi oraz kursami, a także wyjazdami wakacyjnymi. Inaczej kształtują się zatem usprawiedliwione potrzeby małoletniego dziecka, które musi się rozwijać i zdobywać wiedzę oraz nowe umiejętności, a inaczej będą kształtowały się usprawiedliwione potrzeby osoby dorosłej. Jak wskazuje doświadczenie życiowe małoletnie dziecko pozostające w wieku szkolnym, dla prawidłowego rozwoju oraz nauki generuje koszty związane nie tylko ze swoim utrzymaniem, ale również znaczne koszty dodatkowe. Obejmują one zakup książek i pomocy naukowych oraz przyborów szkolnych, a także wydatki związane z korepetycjami, ubezpieczeniem, komitetem rodzicielskim czy wycieczkami szkolnymi. W przypadku małoletniego dziecka należy wziąć również pod uwagę nie tylko edukacją szkolną, ale również zajęcia dodatkowe, które mają na celu rozwój umiejętności dziecka np. kursy języków obcych, zajęcia sportowe czy też naukę gry na instrumencie. Podobnie należy traktować specjalistyczne kursy przygotowujące do egzaminów, które mają pozwolić na uzyskanie lepszych wyników.
Do usprawiedliwionych potrzeb bez wątpienia należy również zaliczyć koszty związane z wypoczynkiem oraz rozrywką odpowiednią do wieku i potrzeb m.in. wyjazdy wakacyjne, kino, teatr czy też zakup sprzętu sportowego.
Jak oceniać zakres usprawiedliwionych potrzeb?
Zatem zakres usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego należy oceniać indywidualnie i konkretnie w każdym przypadku. Co istotne, w ramach obowiązku alimentacyjnego przewiduje się zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, a nie wszystkich jego potrzeb.
Należy zaznaczyć, że pojęcie usprawiedliwionych potrzeb kształtuje się odmiennie w zależności od tego, czy chodzi o usprawiedliwione potrzeby krewnego w linii prostej, czy też dziecko, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Odróżnić należy zatem sytuację, w której określa się zakres świadczeń alimentacyjnych rodziców wobec dzieci, od sytuacji ustalania wysokości obowiązku alimentacyjnego wobec pozostałych uprawnionych do alimentacji. W przypadku dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, rodzaj i rozmiar usprawiedliwionych potrzeb jest dodatkowo kształtowany poprzez zasadę utrzymania równej stopy życiowej dzieci i rodziców. Powyższe oznacza, że jeżeli rodzice mają takie możliwości majątkowe i zarobkowe, to powinni oni zaspokajać potrzeby dzieci nawet na wyższym poziomie niż ich usprawiedliwione potrzeby, tj. na takim poziomie, który pozwoli zrównać stopę życiową rodzica i dziecka. Możliwa jest zatem sytuacja, w której rozmiar możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego, może doprowadzić do uzyskiwania przez uprawnionego świadczenia alimentacyjnego na wyższym poziomie, niż wynikałoby to z ustalonych jego usprawiedliwionych potrzeb.
(Adw. Urszula Klisiewicz – Makuła)
