Życie bywa czasem nieprzewidywalne, generuje problemy, na które nie jesteśmy przygotowani. Sytuacje, w których pojawia się konflikt z obowiązującymi przepisami prawa prowadzą czasem do bardzo nieprzyjemnych konsekwencji. Podczas czynności zatrzymania przez organy ścigania często nie znamy swoich uprawień, nie wiemy jak zachować się w trakcie wykonywanych, z naszym udziałem, czynności procesowych. Jakie uprawnienia ma zatrzymany a jakie tymczasowo aresztowany? Jak może pomóc adwokat w przypadku zatrzymania oraz wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu?
- Na jakiej podstawie może nas zatrzymać policja?
- Jakie uprawnienia przysługują osobie zatrzymanej przez policję?
- W jaki sposób adwokat może pomóc zatrzymanemu przez policję?
- Zatrzymanie a aresztowanie
- Kiedy można zastosować tymczasowe aresztowanie?
- Jakie są podstawowe uprawnienia tymczasowo aresztowanego?
- W których sytuacjach tymczasowo aresztowanemu może pomóc adwokat?
Na jakiej podstawie może nas zatrzymać policja?
Zatrzymanie przez policję, z uwagi na to że w bezpośredni sposób narusza wolność jednostki, musi się obligatoryjnie opierać na ściśle określonych w przepisach prawa przesłankach. Podstawą prawną jest w takiej sytuacji art. 244 § 1 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z treścią powyższego przepisu funkcjonariusze policji dokonują zatrzymania procesowego w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Ważnym jest, aby zaszły również dodatkowe okoliczności w postaci obawy ucieczki lub ukrycia się potencjalnego sprawcy albo zatarcia przez niego śladów przestępstwa. Do zatrzymania dochodzi również kiedy brak jest możliwości ustalenia tożsamości tej osoby.
Policja dokonuje zatrzymania również na polecenie prokuratora. Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej w sytuacji, gdy nie stawia się ona na wezwania w celu przeprowadzenia z jego udziałem czynności procesowych, może w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie, bądź zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego.
Jakie uprawnienia przysługują osobie zatrzymanej przez policję?
Katalog uprawnień osoby zatrzymanej stanowi gwarancję zachowania podstawowych praw człowieka. Istotne jest, abyśmy w przypadku zatrzymania procesowego nie zostali pozbawieni wolności bezpodstawnie, w sposób naruszający naszą godność osobistą.
W takiej sytuacji przysługuje nam prawo do informacji o popartych dowodem, przewidzianych przez literę prawa przyczynach zatrzymania. W czasie czynności mamy prawo do złożenia oświadczenia w kwestii podstaw i sposobu zatrzymania. Zatrzymanemu przysługuje również możliwość żądania powiadomienia o tym fakcie wskazanej osoby. W celu kontroli prawidłowości, słuszności oraz legalności zatrzymania przysługuje nam prawo do złożenia zażalenia do sądu, takie zażalenia musi zostać niezwłocznie rozpatrzone. Jednym z elementarnych uprawnień zatrzymanego jest możliwość kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym. Zatrzymany może zażądać bezpośredniej rozmowy z obrońcą, w takim przypadku funkcjonariusze powinni umożliwić niezwłocznie nawiązanie kontaktu z adwokatem.
W jaki sposób adwokat może pomóc zatrzymanemu przez policję?
Często nie posiadamy wystarczającej wiedzy na temat tego jak wygląda zatrzymanie, jak pomóc zatrzymanemu przez policję. Bezradność wynika zazwyczaj z braku znajomości odpowiednich przepisów, bywa spowodowana również ogromnym stresem związanym z zaistniałą sytuacją. W takich momentach niezbędna jest pomoc skutecznego, doświadczonego i kompetentnego, w zakresie przepisów prawa karnego i postępowania karnego, adwokata. Poruszający się swobodnie w zasadach procedury karnej adwokat udzieli stosownej pomocy prawnej przy zatrzymaniu, doradzi klientowi w jaki sposób ma zachowywać się podczas wykonywanych z jego udziałem czynności procesowych. Jego rolą jest aby nie dopuścić do sytuacji, w której zatrzymany niepotrzebnie obciąży samego siebie podczas przesłuchania. Adwokat może nam również pomóc uzyskać odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.
Zatrzymanie a aresztowanie
Często mylimy pojęcia zatrzymania i tymczasowego aresztowania. Podczas wykonywanych czynności, związanych z zatrzymaniem, zostajemy osadzeni w pomieszczeniu dla osób zatrzymanych, czasem potocznie nazywanym aresztem policyjnym. Czas zatrzymania nie może przekroczyć 48 godzin od momentu podjęcia pierwszych czynności przez funkcjonariuszy. Okres ten może ulec wydłużeniu kiedy do sądu wpłynie wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Jest to środek zapobiegawczy stosowany w toku postępowania karnego. Podejrzany, po przedstawieniu zarzutów i przesłuchaniu przez prokuratora, następnie przez sąd zostaje osadzony na terenie aresztu śledczego. Najczęściej sąd wydaje postanowienie o zastosowaniu tego środka na okres od jednego do trzech miesięcy, istnieje jednak możliwość przedłużenia tymczasowego aresztowania.
Kiedy można zastosować tymczasowe aresztowanie?
W przypadku konieczności zastosowania wskazanego środka o charakterze izolacyjnym muszą zostać spełnione określone przesłanki tymczasowego aresztowania. Stosuje się je w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, zebrane dowody muszą wskazywać na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa, a wyjątkowo również w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez podejrzanego nowego, ciężkiego przestępstwa. Zgodnie z treścią art. 258 § 1-3 kodeksu postępowania karnego istnieje możliwość zastosowania opisywanego środka zapobiegawczego w sytuacji, w której zachodzi obawa ucieczki lub ukrywania się, zwłaszcza kiedy nie można ustalić tożsamości podejrzanego albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu; bądź uzasadniona obawa, iż podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał prowadzone postępowanie karne.
Jeżeli podejrzanemu zarzucono popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat to potrzeba stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania wynika z surowości grożącej podejrzanemu kary. W wyjątkowych przypadkach środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania można zastosować w także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, ze oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Jakie są podstawowe uprawnienia tymczasowo aresztowanego?
Przepisy kodeksu karnego wykonawczego dokładnie opisują prawa i obowiązki tymczasowo aresztowanego. W sytuacji, w której doszło już do tymczasowego aresztowania należy pamiętać, że mamy prawo oczekiwać ze strony organu prowadzącego postępowanie wyjaśnienia powodów i przyczyn zastosowania tego środka. Często pojawia się pytanie „Czy tymczasowo aresztowany może dzwonić?”. Tak, jednak tylko po uprzednim wyrażeniu zgody przez organ prowadzący postępowanie. Na etapie postępowania przygotowawczego nadzorujący je prokurator może nie wyrazić zgody na rozmowy telefoniczne oraz na widzenia z bliskimi. Zdarza się tak kiedy zachodzą obawy, że kontakt podejrzanego ze światem zewnętrznym może utrudniać przebieg postępowania karnego. Często dochodzi do sytuacji, w których możliwy jest tylko kontakt obrońcy z tymczasowo aresztowanym. Aby uzyskać możliwość wykonywania połączeń telefonicznych, osadzony musi złożyć stosowny wniosek.
Pierwsze widzenie w areszcie śledczym może mieć miejsce po uzyskaniu zgody prokuratora prowadzącego śledztwo lub sądu, przed którym toczy się sprawa karna. O zgodę na widzenie może wystąpić osoba najbliższa. O tym ile widzeń przysługuje osadzonemu w areszcie decydują przepisy kodeksu karnego wykonawczego, taka możliwość przysługuje co najmniej raz w miesiącu. Organ wydający stosowne zarządzenie w tej kwestii podejmuje decyzję, ile jest ważna zgoda na widzenie.
W których sytuacjach tymczasowo aresztowanemu może pomóc adwokat?
Pomoc prawna adwokata w przypadku aresztowania jest konieczna jeśli chodzi o skrócenie okresu izolacji. W sytuacji zastosowania tego środka wobec podejrzanego ważnym jest podjęcie zdecydowanych i szybkich działań. Doświadczony adwokat złoży zażalenie na tymczasowe aresztowanie, znajdzie podstawy do złożenia wniosku o uchylenie środka zapobiegawczego. Analizując materiał dowodowy rzeczowo określi jakich rozstrzygnięć możemy się spodziewać. Odpowiednio przygotowana linia obrony daje duże szanse na uzyskanie niskiego wymiaru kary bądź nawet uniewinnienie. Ogromną rolę odgrywa nie tylko wsparcie merytoryczne, ale również pomoc psychologiczna z jego strony. W sytuacji kiedy, w końcowym etapie postępowania, zapadnie prawomocny wyrok uniewinniający lub orzeczenie o umorzeniu postępowania doświadczony adwokat pomoże uzyskać odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie.
